تفقه در دین

امام علی عليه السلام: لا خَيرَ في عِبادَةٍ ليسَ فيها تَفَقُّهٌ.‏‏
در عبادتى كه با شناخت توأم نباشد، خيرى نهفته نيست. تحف العقول : 204‏‏
‏‏
امام على عليه السلام: ألا لا خَيرَ في قِراءةٍ ليسَ فيها تَدَبُّرٌ ، ألا لا خَيرَ في عِبادَةٍ ليسَ فيها تَفَقُّهٌ .
بدانيد كه در قرآن خواندنى كه با تدبّر همراه نباشد، خيرى نيست؛ بدانيد كه در عبادتى كه با فهم و انديشه توأم نباشد، خيرى نيست. بحار الأنوار:92/211/4.
امام على عليه السلام: اَ يُّهَا النّاسُ! لا خَيْرَ فى دينٍ، لا تَفَقُّهَ فيهِ وَ لا خَيْرَ فى دُنيا، لا تَدَبُّرَ فيها وَ لا خَيْرَ فى نُسُكٍ، لا وَرَعَ فيهِ؛
اى مردم! ديندارى اى كه همراه با فهم و آگاهى نباشد، خيرى در آن نيست و زندگى اى كه همراه با تفكّر نباشد، خيرى در آن نيست و عبادتى كه همراه با تقوا نباشد، خيرى در آن نيست. محاسن، ج 1، ص 65، ح 9 .
امام على عليه السلام ـ در سفارش به فرزند خود حسن عليه السلام ـ فرمود: و خُضِ الغَمَراتِ للحَقِّ حَيثُ كانَ ، و تَفَقَّهْ في الدِّينِ .
براى يافتن حق، هر جا كه باشد، در گردابهاى سخت فرو رو و در دين تفقه کن. نهج البلاغة : الكتاب 31.
امام زين العابدين عليه السلام: لا عِبادَةَ إلّا بالتَفَقُّهِ .‏‏
هيچ عبادتى جز با شناخت ارزش ندارد. تحف العقول : 280.‏‏
‏‏
امام كاظم عليه السلام: تَفقَّهُوا في دِينِ اللّه ِ ، فإنَّ الفِقهَ مِفتاحُ البَصيرَةِ ، و تَمامُ العِبادَةِ ، و السَّببُ إلَى المَنازِلِ الرَّفيعَةِ و الرُّتَبِ الجَليلَةِ في الدِّينِ و الدنيا ، و فَضلُ الفَقيهِ علَى العابِدِ كَفَضلِ الشَّمسِ علَى الكواكِبِ ، و مَن لم يَتَفَقَّهْ في دِينِهِ لم يَرضَ اللّه ُ لَهُ عَمَلاً .‏‏
در دين خدا فقيه و دانا شويد؛ زيرا فقه كليد بصيرت است و مايه كمال عبادت و وسيله رسيدن به مقامات بلند و مراتب عالى دينى و دنيايى. برترى فقيه بر عابد، همچون برترى خورشيد است بر ستارگان و هر كه در دين خود دانا و فقيه نشود، خداوند هيچ عملى را از او نپسندد. بحار الأنوار : 78/321/19.‏‏
‏‏
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : قَليلُ الفِقهِ خَيرٌ مِن كثيرِ العِبادَةِ .‏‏
شخصى كه اندك فقهى بداند بهتر از شخصى است كه بسيار عبادت مى كند [اما اصلاً فقه نمى داند].كنز العمّال : 28794.‏‏
‏‏
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : خَيرُ العِبادَةِ الفِقهُ .‏‏
بهترين عبادت، تفقّه (فهم) است. كنز العمّال : 28909.‏‏
‏‏
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : مَن تَفَقَّهَ في دِينِ اللّه ِ كَفاهُ اللّه ُ هَمَّهُ و رَزَقَهُ مِن حَيثُ لا يَحتَسِبُ .‏‏
هر كه در راه آموختن و فهميدن دين خدا بكوشد، خداوند خواهش و روزى او را، از جايى كه گمانش را هم نمى برد تأمين كند. كنز العمّال : 28855.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : اُفٍّ لِكُلِّ مُسلمٍ لا يَجعَلُ في كُلِّ جُمعَةٍ .[قال المجلسيّ رضوان اللّه عليه : المراد بالجمعة الاُسبوع ؛ تسميةً للكلّ باسم الجزء.]يَوما يَتَفَقَّهُ فيهِ أمرَ دِينِهِ و يَسألُ عن دِينِهِ .
اُف بر هر مسلمانى كه هفته اى يك روز را به كار آموختن امور دينى خود و پرسيدن درباره دينش اختصاص ندهد.بحار الأنوار : 1/176/44.
الإمامُ عليٌّ عليه السلام : تَفَقَّهْ فِي الدِّينِ ؛ فإنَّ الفُقَهاءَ وَرَثَةُ الأنبياءِ .
امام على عليه السلام : در دين فقيه (دانا) شو؛ زيرا كه فقيهان وارثان پيامبرانند. عوالي اللآلي : 4/60/5.
امام على عليه السلام : إذا أرادَ اللّه ُ بعَبدٍ خَيرا فَقَّهَهُ في الدِّينِ ، و ألهَمَهُ اليَقينَ .
هرگاه خداوند خير بنده اى را بخواهد، او را در دين فقيه گرداند و يقين در دلش افكند.غرر الحكم : 4133.
امام باقر عليه السلام : الكَمالُ كُلُّ الكَمالِ التَّفقُّهُ فِي الدِّينِ و الصَّبرُ عَلَى النّائِبَةِ و تَقديرُ المَعيشَةِ
امام باقر عليه السلام :همه كمال در شناخت عميق دين و شكيبايى در پيشامدهاى ناگوار و اندازه نگاه داشتن در زندگى است . تحف العقول ، ص 213 .
حضرت على عليه السلام فرمود: لِيَتَأَسَّ صَغِيرُكُمْ بِكَبِيرِكُمْ،وَلْيَرْأَفْ كَبِيرُكُمْ بِصَغِيرِكُمْ؛وَلاَ تَكُونُوا كَجُفاةِ الْجـاهِلِيـَّةِ:لاَ فِي الدِّينِ يَتَفَقَّهُونَ، وَلاَ عَنِ اللّه ِ يَعْقِلُونَ؛كَقَيْضِ بَيْضٍ فِي إِداحٍ يَكُونُ كَسْرُها وِزْرا،وَيُخْرِجُ حِضانُها شَرّا.
مى بايد كوچكترانتان از بزرگترانتان الگو گيرند و بزرگتران نيز با كوچكتران مهربان باشند. و هم چون جفاپيشگان جاهليت نباشيد كه نه در دين ژرف مى نگرند و نه از خداوند انديشه اى درست دارند، چونان تخمى مرموز در لانه مرغان، كه شكستنش و بال است و اگر بماند چه بسا از درونش شرى برون آيد. نهج البلاغه، الخطب : 164 .
امام باقر عليه السلام : لَو اُتيتُ بِشابٍّ مِن شَبابِ الشّيعَةعِ لا يَتَفَقَّهُ فِي الدّينِ لأََوجَعتُهُ .
اگر جوانى از جوانان شيعه را بيابم كه در پىِ كسب آگاهى دينى نيست، او را تنبيه مى كنم. المحاسن : ج 1 ص 357 ح 761 .
امام على عليه السلام : المُتَعبِّدِ عَلى غَيرِ فِقهٍ كَحِمارِ الطّاحونَةِ ؛ يَدورُ و لا يَبرَحُ .
كسى كه بدون فهم و شناخت عبادت كند، مانند خرِ آسياست كه پيوسته مى چرخد. بحار الأنوار : 1/208/10.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: إنّ لِكُلِّ شيءٍ دِعامَةً ، و دِعامَةُ هذا الدِّينِ الفِقهُ .
همانا براى هر چيزى تكيه گاهى است و تكيه گاه اين دين، فقه است. كنز العمّال : 28768.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: أفضَلُ العِبادَةِ الفِقهُ .
برترين عبادت ، فقه (شناخت دين) است. الترغيب و الترهيب : 1/93/3.
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: ما ازدادَ عَبدٌ قَطُّ فِقها في دِينِهِ إلاّ ازدَادَ قَصدا في عَمَلِهِ .
هرگز بنده اى بر فقه (شناخت خود) از دينش نيفزود، مگر اين كه بر ميانه روى او در عملش افزوده گشت. كنز العمّال : 5404.
امام على عليه السلام: إنَّ مِن الحَقِّ أن تَفَقَّهوا ، و مِن الفِقهِ أن لا تَغتَرُّوا .
يكى از حقوق [شما بر خودتان]، آن است كه فقيه (دين شناس) شويد و از نشانه هاى فقه، آن است كه گرفتار غفلت و فريب نشويد.الكافي : 1/45/6 .
امام على عليه السلام: إنَّ الحَزمَ أن تَتَفقَّهُوا ، و مِن الفِقهِ أن لا تَغتَرُّوا .
از دورانديشى و محكم كارى است كه فقيه شويد ، و از فقه است كه دستخوش غفلت و فريب نشويد. الأمالي للمفيد : 206/38 .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : ما عُبِدَ اللّه ُ تعالى بشيءٍ أفضَلَ مِن الفِقهِ في الدِّينِ .
خداوند به چيزى برتر از آگاهى دينى عبادت نشده است. كنز العمّال : 28752.
امام صادق عليه السلام: إنّ الحِكمَةَ المَعرِفَةُ و التَّفَقّهُ في الدِّينِ ، فمَن فَقِهَ مِنكُم فهُو حَكيمٌ .
همانا حكمت عبارت است از شناخت و فهم دين ؛ پس هر يك از شما كه در دين فقيه و فهيم باشد، حكيم است. بحار الأنوار: 1/215/25.
امام باقر عليه السلام: إنَّ أبناءَ الآخِرَةِ هُمُ المُؤمِنونَ العامِلونَ الزّاهِدونَ ، أهلُ العِلمِ وَالفِقهِ ، وأهلُ فِكرَةٍ وَاعتِبارٍ وَاختِبارٍ ، لا يَمَلّونَ مِن ذِكرِ اللّه ِ.
فرزندان آخرت ، آنان اند كه ايمان دارند و عمل مى كنند و زُهدپيشه اند ، [و] اهل دانش و فقه اند و مرد انديشه و عبرت آموزى و آزمون اند و از ياد خدا خسته نمى شوند . تحف العقول : ص 287 ، بحار الأنوار : ج 78 ص 165 ح 2.
امام صادق عليه السلام: المُروءَةُ مُروءَتانِ : مُروءَةُ الحَضَرِ ، و مُروءَةُ السَّفَرِ ؛ فأمّا مُروءَةُ الحَضَرِ فَتِلاوَةُ القُرآنِ ، و حُضورُ المَساجِدِ ، و صُحبَةُ أهلِ الخَيرِ ، و النَّظَرُ في الفِقهِ . و أمّا مُروءَةُ السَّفَرِ فبَذلُ الزّادِ، و المِزاحُ فيغَيرِ ما يُسخِطُ اللّه َ ، و قِلَّةُ الخِلافِ على مَن صَحِبَكَ ، و تَركُ الرِّوايَةِ علَيهِم إذا أنتَ فارَقتَهُم .
مردانگى دو تاست: مردانگى در حَضَر و مردانگى در سفر. اما مردانگى در حضر، تلاوت قرآن است و حاضر شدن در مساجد و همنشينى با نيكان و انديشيدن در فقه (مسائل دين) و اما مردانگى در سفر، بخشيدن از توشه است و شوخى كردن در آنچه كه موجب خشم خدا نشود و كمتر ناسازگارى كردن با همسفرت و اين كه وقتى از همسفرانت جدا شدى بر ضدّ آنها چيزى نقل نكنى. معاني الأخبار : 258/8.
امام على عليه السلام: أصلُ الاُمورِ في الدِّينِ أن يُعتَمَدَ على الصَّلَواتِ ، و يُجتَنَبَ الكبائرُ ، و الزَم ذلكَ لُزومَ ما لا غِنَى عنهُ طَرفَةَ عَينٍ ، و إنَّ حُرمَتَهُ هُلكٌ ، فإن جاوَزتَهُ إلى الفقهِ و العبادَةِ فهُو الحَظُّ .
اصل كارها در دين ، تكيه كردن به نمازها و دورى نمودن از گناهان كبيره است ، از اين امور لحظه اى بى نياز نيستى . پس ، از آن ها غفلت مكن، كه محروميت از اينها مايه هلاكت است. و اگر پيشتر رفتى و به فقه (دين فهمى) و عبادت پرداختى ، اين همان كمالِ بهره مندى [تو ]است .بحار الأنوار : 78/7/59 .
در حدیث آمده است: «عَنِ الصّادق (علیه‌السّلام) انَّه سُئِل عن قوْلِهِ تعالی «فَللّهِ الْحُجَّه الْبالغه» فقال: انَّ اللهَ تعالی یقولُ لِلْعبدِ یوْم القیمَه عبدی اکُنْتَ عالماً؟ فانْ قال نَعَمْ قال لَهُ افلا عَمِلْتَ‌ بما علِمتَ و انَ کانَ جاهلاً قالَ لهُ افلا تَعَلَّمْتَ حتی تَعْمَلَ؟؛
از امام صادق (علیه‌السّلام) درباره معنی این آیه که می‌فرماید «برای خدا دلیل رسا (و قاطع) است.» سؤال شد، فرمود: خداوند در روز رستاخیز به بنده گنهکار خود می‌گوید: بنده من! چرا تکالیف خود را خوب انجام ندادی؟ آیا می‌دانستی و گناه کردی؟ اگر بگوید آری، می‌فرماید: چرا به آنچه می‌دانستی عمل نکردی؟ و اگر بگوید نمی‌دانستم، می‌گوید: چرا یاد نگرفتی تا عمل کنی؟»

از کجای این روایات برداشت میشود که دین امری تخصصی است و فقط عده محدودی باید در دین تفقه کنند و بقیه باید تقلید کنند؟!