در حال ویرایش هر رجوع به متخصصی عقلانی نیست

یکی از پرکاربردترین توجیه‌هایی که برای تقلید می‌شود این است که عقل حکم می‌کند جاهل به عالم رجوع کند. به صورت تمثیلی این طور استدلال می‌کنند: «وقتی می‌خواهید خانه‌ای بسازید، آیا خودتان دست به کار می‌شوید یا به سراغ یک مهندس معمار می‌روید؟ طبیعتاً برای چنین کاری به متخصص آن مراجعه می‌کنید. پس در امور دینی و شرعی نیز باید به اهل تخصص مراجعه کرد.»

در پاسخ به این سخن باید گفت: این موضوع بستگی دارد به اینکه از ما چه خواسته شده است؛ آیا هدف این است که ما صرفاً خانه‌دار شویم، یا اینکه خودمان به یک معمار تبدیل شویم؟ اگر هدف، معمار شدن ما باشد و ما ساخت خانه را به دیگران بسپاریم و خود نیز نظارتی بر چگونگی ساخت آن نداشته باشیم، هیچ‌گاه به مهارت معماری دست نخواهیم یافت. در این صورت، نه‌تنها به وظیفه‌مان عمل نکرده‌ایم، بلکه در حالی‌که گمان می‌کنیم کاری مفید انجام داده‌ایم، در واقع از مسئولیت اصلی که بر عهده‌مان نهاده شده، غفلت ورزیده‌ایم.

مثالی مشابه در این زمینه چنین است: وقتی خودروی شما خراب می‌شود، آیا آن را نزد مکانیک می‌برید یا خودتان دست به آچار می‌شوید؟

پاسخ این پرسش نیز وابسته به این است که هدف خالق ما از این شرایط چه بوده است؟ یعنی کسی که ما را آفریده، ما را نیازمند به وسیله‌ای به نام خودرو قرار داده، امکان خرابی را در آن لحاظ کرده، و از سویی ما را چنان آفریده که به‌صورت ذاتی و بدون آموزش، توانایی تعمیر آن را نداریم، و در کنارمان نیز فردی را با تخصص در این زمینه قرار داده است ـ آیا هدف او صرفاً سوار شدن ما بر یک خودروی سالم بوده؟ اگر چنین باشد، بله، می‌توان خودرو را به متخصص سپرد، مشروط بر اینکه آن فرد واقعاً توانایی تعمیر درست خودرو را داشته باشد.

اما اگر هدف، تربیت ما به‌عنوان یک مکانیک بوده باشد ـ که شواهد و قرائن نیز چنین هدفی را تأیید می‌کنند ـ در این صورت اگر تعمیر خودرو را به دیگری بسپاریم و نسبت به نحوه‌ی تعمیر آن بی‌اطلاع بمانیم، هرگز به مکانیکی آگاه تبدیل نخواهیم شد. در نتیجه، هدف خداوند تحقق نخواهد یافت و تلاش‌ها و طرح‌های حکیمانه او بی‌ثمر خواهد ماند، و این خود خطایی بزرگ است.

از سوی دیگر، اگر بدون رجوع به اهل فن، خودمان مستقیماً اقدام به تعمیر کنیم، نه‌تنها ممکن است خودرو اصلاح نشود، بلکه احتمال اشتباه و آسیب بیشتر نیز وجود دارد و فرایند یادگیری بسیار دشوارتر خواهد بود. بنابراین راه صحیح آن است که برای یادگیری به متخصص مراجعه کنیم، نه برای واگذار کردن مسئولیت. نمی‌توان کار را به متخصص سپرد و سپس گفت: «من در جزئیات و درستی یا نادرستی آن مداخله‌ای ندارم.» چنین رویکردی، برخلاف هدف اصلی از آفرینش و مسئولیت فردی انسان است.